Op cultureel gebied staat 2019 vooral in het teken van de nieuwe cultuurvisie. Op basis van een intensief participatietraject met cultuurorganisaties, verenigingen, bewoners van Zaanstad en gemeenteraad, is een visie tot 2030 opgesteld, die in mei 2019 ter vaststelling wordt voorgelegd aan de raad. De visie brengt de waarde van cultuur voor de bewoners en voor de stad als geheel in beeld. Zes uitgangspunten staan centraal in de visie: een divers en kwalitatief goed cultureel basisaanbod, bevorderen van kansengelijkheid en bestrijden van achterstanden, cultuur gaat mee in stedelijke en gebiedsontwikkeling, verbinden en faciliteren, en identiteit en authenticiteit beleven en inzetten voor de stad.

De uitgangspunten uit de cultuurvisie worden vertaald in een uitvoeringsagenda voor komende jaren. Deze willen we in samenspraak met partijen in de stad opstellen en uitwerken. We houden daarbij o.a. rekening met noodzakelijke investeringen in culturele accommodaties. Een belangrijke opgave van gemeente en corporaties is de huisvesting van maatschappelijke en culturele voorzieningen in Noord (o.a. De Groote Weiver, buurthuizen en zorgorganisaties). Ondertussen hebben het kantoor en de afdeling beeldende kunst van Fluxus plek gevonden bij de Verkadefabriek en is het poppodium De Flux voorlopig op de Hemkade neergestreken. Ook het Zaans Toneelhuis is bezig met een ander onderkomen (vanwege noodzakelijk vertrek uit de Honigfabriek).

Medio 2019 zijn de resultaten bekend van twee haalbaarheidsonderzoeken, die vorig jaar zijn gestart.

Het college stelt voor om vooruitlopend hierop de ambitie voor een blockbustertentoonstelling in 2024 lost te laten (zie verder onder Vooruitblik 2020-2023).

Samen met de schoolbesturen willen we ervoor zorgen dat alle kinderen in Zaanstad op school alle kansen krijgen om zich te ontwikkelen. Daarvoor hebben we samen met hen plannen ontwikkeld gericht op het bestrijden van het lerarentekort én op de bestrijding van hardnekkig onderwijsachterstanden op scholen waar dat het hardst nodig is. In Poelenburg en Peldersveld bundelen we regelingen en middelen van onszelf en partners om de eerste stappen richting een verlengde leertijd te zetten (o.a. de regeling voor de combinatiefunctie Sport en Cultuur).

De kosten van de bouw van scholen en Zwembad de Slag stijgen hard als gevolg van hogere (duurzaamheids)normen in het bouwbesluit en door de stijging van kosten van personeel en materiaal in de bouwsector. De uitvoering van het Integraal huisvestingsplan (IHP) komt daarmee in de eindfase onder druk te staan. Herfasering of gedeeltelijk schrappen van projecten is overwogen, maar daarvoor is in de eindfase van het IHP nauwelijks ruimte. Voorgesteld wordt te herprioriteren ten koste van een deel van de reserveringen voor Integrale Kindcentra (IKC) en die voor de verbetering van de duurzaamheid van scholen. In juli 2019 zijn meerdere scenario's voor IKC-vorming financieel doorgerekend en de daarmee samenhangende consequenties in beeld. De IKC-vorming kan doorgaan met een beperkter budget voor de huisvesting ervan.

Scenario’s voor de ambitie om sportpark Hoornseveld her in te richten ten gunste van woningbouw komen in 2019 in samenhang met de strategie voor MAAK-gebied Kogerveldwijk in besluitvorming. Het zelf uitvoeren van onderhoud van buitensportparken door verenigingen wordt steeds moeilijker door een afname van vrijwilligers en stijgende complexiteit van het onderhoud die o.a. de klimaatadaptatie vraagt. Onderzoek naar risico’s voor veiligheid en voor reservering van groot onderhoud en consequenties voor het beheermodel is gestart.

Met ingang van 1 januari 2019 is de btw-vrijstelling voor sport verruimd en is de aftrek van de btw niet meer mogelijk. Het vervallen van de aftrek wordt gecompenseerd door een specifieke uitkering voor gemeenten (SPUK Sport) en een subsidieregeling voor verenigingen en stichtingen (BOSA). Het rijk heeft voor beide regelingen subsidieplafonds ingesteld. Het sportbedrijf en de verenigingen zijn hierover door de gemeente uitgebreid voorgelicht. Veel aanvragen zijn al ingediend. Pas bij het ontvangen van de beschikking wordt duidelijk in welke mate de aangevraagde compensatie is toegekend.

De komende jaren investeren we met alle betrokken partners duurzaam in onderwijsachterstanden in Poelenburg en Peldersveld. We kiezen voor een collectieve aanpak, omdat we zien dat het bereik van veel regelingen met individuele aanvragen onvoldoende bereik kennen onder de doelgroep. Door de leertijd op school te verlengen, realiseren we een doorbraak. Verschillende partijen moeten daarvoor krachten en middelen bundelen en er is hulp en forse investering nodig van anderen waaronder het rijk.  

Zaanstad wil meer investeren in cultuur. Onze stad blijft de komende jaren groeien. Om ook in de toekomst een vitale en aantrekkelijke stad te blijven zijn goede culturele voorzieningen belangrijk. We werken samen aan een stad, waarin het goed toeven is voor alle bewoners, en aan een bloeiende economie, die uitnodigt tot ontspanning, ontmoeting en bedrijvigheid.

Uit de voorlopige berekeningen in het haalbaarheidsonderzoek Monet blijkt dat het onverstandig is om voor een Monet-schilderijen tentoonstelling extra investeringen te plegen in het huidige Zaans Museum op de Zaanse Schans. Dat is erg duur. Bovendien levert een blockbuster op de schans voor de stad en haar inwoners betrekkelijk weinig meerwaarde op. We laten de ambitie voor een blockbuster tentoonstelling van Monet in 2024 daarom los, maar Monet als identiteitsdrager voor Zaanstad blijft een aantrekkelijke optie, die aansluit op de cultuurvisie (identiteit en authenticiteit beleven en inzetten voor de stad). Daarom willen we inzetten op  de Zomer van Monet in 2021. We denken daarbij aan een zomer vol activiteiten en evenementen, verspreid over de stad, in samenwerking met een breed scala aan organisaties en verenigingen, voor inwoners en bezoekers. Zo’n evenement kan het startpunt betekenen van een veel nadrukkelijker en meer permanente verbinding, zichtbaarheid en beleving van Monet in de Zaanstreek.

Het onderzoek naar een museum in Zaandam heeft een andere wending gekregen. Het onderzoek naar een museum in Zaandam, heeft een andere wending gekregen: het idee is geopperd van een nieuw Zaans (streek-)museum in het centrum van Zaandam, met daaraan gekoppeld (internationale) wisseltentoonstellingen, zodat ook meer bezoekers naar het centrum van Zaandam worden getrokken. In dit museum zou iedere Zaankanter, van jong tot oud, het rijke en dynamische DNA van de Zaanstreek kunnen leren kennen. Het betrekken en verbinden van Zaanse bewoners, organisaties en bedrijven uit de Zaanse samenleving zou één van de belangrijkste pijlers van dit nieuwe museum moeten zijn. We gaan daarom het gesprek aan met de stad en de gemeenteraad en komen hier bij de begroting op terug.

Vooruitlopend hierop wordt onderzocht of een strategische aankoop van het pand op de Krimp haalbaar is. Tevens moet onderzocht worden of het huidige Zaans Museum getransformeerd kan worden naar een museale voorziening, die past bij de plek waar het nu onderdeel van uitmaakt: de Zaanse Schans. De afgelopen jaren heeft het Zaans Museum zich meer en meer gericht op de sightseeing-toerist die een kort bezoek bracht aan de Zaanse Schans. Met de opgave die er voor het gebied ligt zou een museale voorziening op die plek nog meer onderdeel uit kunnen gaan maken van de Zaanse Schans. In de begroting 2020 komen we terug met een voorstel inclusief financiering.

Door groei van het aantal leerlingen is een nieuwe school nodig midden in het centrum van Zaandam. Deze locatie stelt ons voor uitdagingen rond verkeersveiligheid én biedt kansen om de 'onke plek' bij de Behouden Haven te ontwikkelen.  

Dit jaar stellen we vervolg  huisvestingsplan (IHP) op voor het primair onderwijs. Met het voortgezet onderwijs (VO) starten we met een visie als opmaat naar een IHP voor het VO. In 2020 zal naar verwachting renovatie onderdeel worden van de verordening. In dat jaar moeten ook de duurzaamheidsambities vertaald worden naar nieuwbouw, renovatie en bestaande bouw van scholen. Dit vraagt een andere samenwerking en rolverdeling tussen gemeente- en schoolbesturen. Hoop (en lobby) is dat het rijk belemmeringen wegneemt die investeren in (duurzame) onderwijshuisvesting moeilijk maken.   

M.i.v. 2021 komt de verantwoordelijkheid en financiering voor inburgering naar de gemeente. De voorbereiding vraagt onvoorziene investering van de organisatie.

Half 2019 kan de visie ‘Samen werken aan een gezond Zaanstad’ vastgesteld worden. De inzet is samen te werken aan de brede opgave van positieve gezondheid door het mobiliseren en matchen van initiatieven en organisaties in de stad. Aansluitend hierop ontwikkelen we een sportvisie waarin we beter gebruik willen maken van de sportinfrastructuur, ook voor andere doelen dan sport alleen.