De economie blijft verder groeien. Dit heeft een gunstige weerslag op de ontwikkeling van het aantal banen en de lage werkloosheid. Er is voor bepaalde sectoren zelfs sprake van krapte op de arbeidsmarkt. Wel is de verwachting dat de economische groei in 2019 iets afvlakt. De lokale bedrijvigheid, toerisme en MKB profiteren van het gunstige economische tij. Na draagvlakmeting en stemming is in januari 2019 de BIZ (bedrijfsinvesteringszone) Centrum tot stand gekomen. De BIZ wordt gefinancierd door de ondernemers die een BIZ-heffing betalen gebaseerd op de WOZ-waarde. Hiermee werken ondernemers samen om het stadshart aantrekkelijker, bekender en veiliger te maken. De BIZ is in januari 2019 gestart voor een periode voor 5 jaar.  

Met de omwonenden en belanghebbenden op de Zaanse Schans wordt momenteel gewerkt aan de ontwikkelstrategie en duurzame exploitatiescenario's voor de Zaanse Schans. De ontwikkelstrategie is reeds vastgesteld door het college en wordt aangeboden aan de raad. Met betrekking tot verblijfsaccommodaties wordt in de MRA (Metropoolregio Amsterdam) een regionaal ontwikkelkader voor verblijfsaccommodaties opgesteld. Zaanstad zal dit na vorming van een Horecavisie doorvertalen naar Zaans verblijfsaccommodatiebeleid waardoor er meer aandacht is voor het soort accommodatie, de omvang, de invulling en uitvoering.

Voor de ontwikkeling van de Zaancampus hebben een aantal rondetafelgesprekken met het onderwijs, bedrijfsleven en overheden plaatsgevonden. Inmiddels hebben ongeveer 80 bedrijven het convenant ondertekend. Daarnaast is een kwartiermaker voor de realisatie van de Zaancampus aangesteld en is externe financiering door de partners geborgd. Tot slot is gestart met een locatieonderzoek naar een aantal potentiële vestigingslocaties. De resultaten zullen naar verwachting eind tweede kwartaal 2019 bekend worden.

Met Wieland, Reshare en Brightloops heeft Zaanstad een samenwerkingsovereenkomst gesloten om de textielketen lokaal te sluiten en om het Dutch Centre for Circular Textiles te ontwikkelen. In het kader van de samenwerkingsovereenkomst wordt momenteel een business case opgesteld voor de volgende stappen in het recyclen van afgedankt textiel tot circulaire grondstoffen. Zaanstad neemt een faciliterende rol op zich om zowel doelen op milieu als doelen op werkgelegenheid te realiseren. Dit biedt kansen voor zowel sociale werkgelegenheid als werkgelegenheid voor hoog opgeleiden.

Het stellen van haalbare en zichtbare tussendoelen is belangrijk voor het draagvlak in de realisatie van de duurzaamheidstransities. Tegelijkertijd is samenwerking nodig om samen de beweging werkelijk mogelijk te maken. Zaanstad werkt aan een doorvertaling van het landelijk Klimaatakkoord in de vorm van het organiseren van lokale Klimaattafels. Zaanstad heeft vanaf februari 2019 de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) voor nieuwbouwwoningen aangescherpt. Sinds 2015 is de landelijke norm <0,4. Zaanstad kiest nu voor de norm <0,2. Vanaf 2020 zal deze norm ook landelijk gaan gelden. Daarnaast zijn de werkzaamheden voor de aanleg van het warmtenet Oost en de bouw van de biomassacentrale gestart.

De aanpak van meedoen of werk (voorheen Taskforce BUIG) is ook de eerste maanden van 2019 doorgezet. Tussen de 50 en 100 inwoners worden per maand uit het zittend bestand opgeroepen. Er vindt een rechtmatigheidstoets van de uitkering plaats, en er worden meerdere gesprekken gevoerd om tot een plan van aanpak te komen om te bewegen naar werk of meedoen. Daarbij wordt nauw samengewerkt met het actieplan Poelenburg. Het is onwaarschijnlijk dat veel van deze inwoners dit jaar al uitstromen naar werk, daarvoor is de afstand tot de arbeidsmarkt voor veel van hen te groot. Zij zullen eerst middels een traject bij het wijkteam of Werkom geactiveerd worden.

Momenteel volgen ruim 500 bijstandsgerechtigden een traject bij Werkom. Een deel van deze groep zal dit jaar naar (parttime) werk worden begeleid. Jongvolwassenen worden door het Jongerenloket intensief begeleid naar school of werk. In 2019 wordt veel inzet gepleegd om de samenwerking tussen wijkteams, Werkom en de gemeentelijke afdelingen te verbeteren. De verwachting is dat dit op termijn ook leidt tot een hogere uitstroom.

Er wordt binnenkort gestart met een nieuw leerwerktraject 'Basis Arbeidsmarkt Zorg'. Hier doen bijstandsgerechtigden middels een stage ervaring op met werken in de zorg. Daarnaast  volgen zij onderwijs en worden zij begeleid bij het ontwikkelen van arbeidsvaardigheden. Na dit traject stromen deelnemers uit naar een betaalde BBL-opleiding op niveau 2. Dit is een nieuwe samenwerking tussen werkgevers, onderwijs, Werkom en gemeente. In 2019 worden plannen gemaakt om soortgelijke trajecten ook voor andere kanssectoren te ontwikkelen.  

In het kader van de regiodeal ZaanIJ is samen met Werkom en de gemeente Amsterdam een start gemaakt aan het tot stand komen van een banenplan ZaanIJ. De ambititie is om concrete afspraken met werkgevers te maken in het gebied ZaanIJ om mensen uit Zaandam Zuid de mogelijkheid te geven zichzelf te ontplooien en zo toe te werken naar een passende baan bij één van de deelnemende werkgevers.

Begin april heeft het college de nieuwe Armoede Agenda 2019-2022 vastgesteld. Hier staan drie agendapunten centraal: perspectief voor inwoners met  schulden, aandacht voor de doelgroepen kinderen in armoede en werkende armen, en ondersteuning op maat door het creëren van nieuwe handelingsperspectieven. Binnen de Agenda heeft het voorkomen en oplossen van schuldsituaties een prominente plaats. Zo is een datalab gestart om beter inzicht te krijgen in de schuldensituatie van Zaanse inwoners , zodat deze in een vroeg stadium worden gesignaleerd en aangepakt. In de Agenda staat ook armoede bij kinderen centraal, hiermee wordt mede uitvoering gegeven aan motie 27.1 bestrijding armoede bij kinderen. Er is bijvoorbeeld aandacht voor financiële educatie aan kinderen en er wordt een behoefteonderzoek uitgevoerd naar kinderen in armoede. Ook is er het project 'Get a Grip', waar schulden van jongeren worden opgekocht en hen toekomstperspectief wordt geboden.  

In 2019 zijn we verder gegaan met het leertraject Samen op Maat. Professionals en ambtenaren leren om samen met het gezin een beter passend plan van aanpak te maken waarin gezinnen uiteindelijk beter en goedkoper geholpen kunnen worden. Daarnaast worden ook systeemproblemen waar de uitvoering tegenaan loopt zichtbaar en opgepakt.

Vooraf

Zorgen om het klimaat en geopolitieke drijfveren spelen een rol bij beslissingen over de inrichting van onze samenleving. Daarmee staan zeer grote veranderingen op stapel. Hogere overheden sorteren daar nu al op voor. Burgers en bedrijven kiezen nu al steeds meer voor eigen, duurzame oplossingen. Dat bespaart niet alleen kosten, maar biedt ook mogelijkheden om samen nieuwe, duurzame ketens ‘lokaal’  te sluiten en daarmee waarde te creëren. Deze samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid is hierin cruciaal. De keerzijde is dat nu niets doen al snel leidt tot hogere kosten. Het is ook van belang om als lokale overheid hier op voor te sorteren. Dat leidt niet meteen tot zichtbare resultaten, laat staan grote sprongen. Daarom bóúwen we collectief aan een gezonde plek om te wonen, waar ieder passend werk heeft (Zaanstad als werk - woonstad) op weg naar een gemeenschap waar alle duurzaam geproduceerde goederen en diensten van, voor en door onszelf centraal staan. Juist dát maakt Zaanstad een Circulaire Stad.

Effecten: winnaars en verliezers

Zo komt ook steeds meer het besef dat zorgen rond schaarste van grondstoffen, afvalproblematiek en milieuproblemen ons voor uitdagingen stelt. Dit besef leidt er toe dat circulaire economie in toenemende mate integraal onderdeel wordt van productieactiviteiten en een prikkel vormt voor het doorvoeren van innovaties in het bedrijfsleven. Zaanstad is van oudsher een woon- en werkstad en wil deze positie ook in de toekomst behouden. Recente economische onderzoeken tonen aan dat de

werkgelegenheid in de Zaanstreek op lange termijn afneemt. Als we niets doen, ontwikkelt Zaanstad zich steeds meer en meer tot een forensenstad. Dat is onwenselijk, daarom wordt volop ruimte gegeven aan ondernemerschap en economische ontwikkeling. Een transitie naar een kringloopeconomie is kent niet alleen maar winnaars: het bereiken van een gewenst effect verloopt nooit zonder kosten. Net als bij andere transities zijn er dus winnaars en verliezers. Het is belangrijk de potentiele verliezers, door middel van o.a. (om)scholing, te begeleiden en stimuleren bij deze transitie. Op deze manier draagt een circulaire economie bij aan economische groei en brede welvaart. Wij zien graag het Zaanse MKB floreren en zetten vol in op het realiseren van optimale dienstverlening voor deze groep. De ambitie is een aantrekkelijke en duurzame woon-werkstad te zijn, die kansen biedt voor de groeiende beroepsbevolking.

Zaanse oplossingen in samenwerking

In een goede samenwerking tussen ondernemers, onderwijsinstellingen en de gemeente (de triple helix samenwerking) worden passende oplossingen gevonden voor de maatschappelijke opgaven die onder andere de duurzaamheidstransitie met zich meebrengt. In de gevonden oplossingen wordt ook zichtbaar hoe verschillende opgaven zich tot elkaar kunnen verhouden.Een voorbeeld hiervan is de opgave om toerisme, recreatie en cultuur met elkaar duurzaam te verbinden. Uitgangspunt is dat Zaanstad een fijne plek is om te wonen en te verblijven. De cultuurhistorie van Zaanstad zal verweven worden in de uitvoeringsagenda toerisme die verder ontwikkeld wordt. Daarbij kijken we in MRA verband hoe de balans tussen toerisme en leefbaarheid geborgd wordt.

Een ander voorbeeld hiervan is het initiatief ‘Thous’, een samenspel tussen een architectenbureau, Trias VMBO en leerwerkbedrijf Werkom, dat in het triple helix platform ’t Lokaal ontwikkeld wordt. Het initiatief verbindt de woningbouwopgave, de duurzaamheidsopgave en de economische opgave aan elkaar, door tiny houses te laten bouwen door leerlingen van het VMBO Trias en mensen in een leerwerktraject bij Werkom. Zo worden er passende, duurzame en innovatieve woonoplossingen gevonden en worden meer mensen geschoold in de vaardigheden die nodig zijn om te werken aan de stad, nu en in de toekomst. Bovendien blijven zij behouden aan de stad. Daarom blijft Zaanstad de komende jaren gericht investeren in het ondersteunen van triple helix samenwerkingen, zoals de ontwikkeling van de Zaancampus. Vanuit de hogere overheden (Rijk, EU) zijn vooral hier grootschalige stimuleringsgelden voor beschikbaar. Die zijn alleen voor de Zaanse samenleving te verzilveren met plannen die overheid, bedrijfsleven en onderwijs in gezamenlijkheid opstellen.