Het college heeft in april zijn 150 dagen gesprekken met de stad afgerond. Tijdens een informele raadsbijeenkomst waarvoor ook de gesprekspartners van de thema avonden ( prettig wonen, welvarende stad, gezond leven en duurzaam en groen) waren uitgenodigd heeft het college toegelicht wat zij met alle geluiden uit de stad heeft gedaan. Er werden contacten gelegd voor verdere inhoudelijke samenwerking en de basis werd gelegd om het coalitieakkoord samen met de partners uit te voeren.

De drie raadsinitiatieven De Wijk is van Iedereen, het Lagerhuisdebat en de Motiemarkt zijn in 2018 en met een korte doorlooptijd in 2019 uitgevoerd. Elk initiatief is geëvalueerd op de oorspronkelijke doelen. Communicatie en bekendheid van alle initiatieven werden door zowel inwoners als raadsleden genoemd als verbeterpunt. Daarnaast kan over alle initiatieven geconcludeerd worden dat de uitvoering gezien moet worden als een samenwerkingsproject: inzet en betrokkenheid vanuit de ambtelijke organisatie (zoals wijkmanagement, communicatie en Strategie en regie) zijn noodzakelijk voor een goed resultaat. Na bespreking in de gemeenteraad wordt vastgesteld of, en zo ja op welke manier, een vervolg aan deze initiatieven gegeven wordt.

De samenwerking in de Metropoolregio Amsterdam krijgt dit jaar zowel inhoudelijk (nieuwe MRA Agenda) als qua governance (evaluatie van de MRA governance) een impuls. Zaanstad speelt hier vanuit diverse posities een actieve rol in. Op deze wijze kan de Zaanse agenda ingebracht worden in de MRA Agenda en via de MRA ook in de agenda van Rijk en regio. Parallel versterkt Zaanstad zelf de samenwerking met belangrijke partijen in de regio (Amsterdam en andere MRA steden, Noord-Holland, Zaanstreek-Waterland) en richting het Rijk.

In dit kader is de Regio Deal ZaanIJ het vermelden waard. Zaanstad, Amsterdam en tal van andere stakeholders werken aan de gebiedsontwikkeling ZaanIJ, de grootste transformatieopgave van de Metropoolregio Amsterdam (MRA), waarbij de stedelijke weefsels van Zaanstad en Amsterdam stapsgewijs aan elkaar worden gesmeed met hoog stedelijke woonwerkmilieus in het centrum van de metropool. Dit moet leiden tot verdere economische groei, werkgelegenheid en versterking van de brede welvaart in het MRA-gebied.
Tegelijkertijd is het nu al zo dat teveel mensen in met name de steden nog onvoldoende meedelen in de toename van de welvaart. Ruimtelijke uitsortering doet zich voor doordat in bepaalde wijken relatief veel kwetsbare gezinnen wonen. Er dreigt dan een ’metropool van twee snelheden’ te ontstaan. Dit proces is goed zichtbaar in Zaandam en Amsterdam-Noord. Het waterfront van Zaan en IJ zal in de toekomst hoog stedelijke werkwoonmilieus herbergen, maar aan de overkant van de weg zijn er bestaande wijken, vaak kampend met  problemen van sociaaleconomische aard en in sommige wijken ook ontwrichtende ondermijning. De noodzaak om hier te werken aan betere ontplooiingskansen voor de inwoners en het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving om zo elke buurt en wijk onderdeel te laten zijn van de stad en de metropool is essentieel voor een inclusieve, ongedeelde regio.
Zaanstad en Amsterdam hebben in augustus 2018, in afstemming met Noord-Holland en Oostzaan, een aanvraag ingediend bij het Rijk om deze problematiek (in het geval van Zaanstad rond de wijken Poelenburg en Peldersveld) en die van de verbinding tussen het stedelijk en landelijk gebied aan te pakken in een zogeheten Regio Deal. In deze Regio Deals werken Rijk en regio’s samen aan regionale opgaven, waarvoor vanuit het Rijk ook financiële middelen beschikbaar zijn. Het Rijk heeft eind 2018 aangegeven dit voorstel vanuit Amsterdam en Zaanstad gezamenlijk uit te willen werken, waarbij de in de aanvraag opgenomen ideeën concreet uitgewerkt worden en uiteindelijk kunnen leiden tot een door regionale partijen en Rijk te ondertekenen Regio Deal ZaanIJ. De financiële bijdrage vanuit het Rijk van € 7,5 miljoen en de cofinanciering vanuit de regionale partijen (minimaal het zelfde bedrag) is daarbij een belangrijk aspect. De intentie vanuit het Rijk is om voor het zomerreces van 2019 de Regio Deal te kunnen ondertekenen. De concrete invulling van de cofinanciering vanuit de verschillende partijen zal deel uit maken van de overeenkomst. We trekken hierin samen op met partners Amsterdam, Oostzaan en de provincie Noord-Holland. Komende periode onderzoeken we of cofinanciering vanuit Zaanstad passend is binnen bestaande budgetten, of gedekt kan worden uit geldstromen van andere partijen (denk aan provincie of Vervoerregio), of dat daarvoor eventueel een aanvullende voorstel aan de raad zal worden voorgelegd.

Via de vijf Zaanse vertegenwoordigers in VNG gremia (bestuur en commissie) maar ook via het G40 Stedennetwerk neemt Zaanstad deel in landelijke discussies en onderhandelingen over bijv.  het Klimaatakkoord en (de bekostiging van) het sociaal domein. De voltallige VNG-directie bracht op  5 april 2019 een bezoek aan Zaanstad en bezocht hierbij de Achtersluispolder en de wijken Poelenburg en Peldersveld.

In 2018 en 2019 heeft de Rekenkamer Zaanstreek Waterland onderzoek gedaan naar het Transformatiefonds. Het rapport en de aanbevelingen zijn besproken in het Zaanstad Beraad. Bij de raadsbehandeling van de financiële verordening wordt met de raad besproken wat en hoe nader te regelen voor het Transformatiefonds.

De inkomsten van de Zaanse begroting worden voor een groot deel bepaald door Rijksbijdragen. We bewegen mee met de uitgaven van het Rijk via de systematiek van "samen de trap op en af". Omdat het Rijk in 2018 minder heeft uitgegeven dan begroot, ontvangen gemeente een lager acres in 2019.

De inkomsten van de Zaanse begroting worden voor een groot deel bepaald door Rijksbijdragen. We bewegen mee met de uitgaven van het Rijk via "samen de trap op en af" en de verdeling tussen gemeenten vindt plaats via een complexe set maatstaven en indicatoren. Beiden hebben invloed op de omvang van onze inkomsten. In 2019 vinden diverse onderzoeken plaats naar de verdeling van de Algemene uitkering. Specifieke onderzoeken die samenhangen met de decentralisaties van zorgtaken en een onderzoek naar de verdeelsystematiek van  het overige deel van de Algemene uitkering. De uitkomsten worden eind 2019 verwacht. Op basis daarvan wordt een voorstel gedaan voor een nieuwe verdeelsystematiek vanaf 2021.