Vervangingsinvesteringen zijn investeringen als gevolg van

1. Er moet worden voldaan aan wet- en regelgeving;
2. Veroudering, slijtage en de staat van het onderhoud vervanging noodzakelijk maakt om het activum te behouden;
3. Er een directe relatie met eerdere bestuurlijke besluitvorming is.

In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven op het meerjareninvesteringsplan (MIP). Achtereenvolgens wordt inzicht gegeven op de ontwikkeling van de vervangingsinvesteringen voor de komende tien jaar en toelichting gegeven op de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de begroting 2019. Tot slot is een tabel opgenomen met de nieuwe investeringsbedragen per programma per jaar.

In de kolom Investeringssom (tien jaar) zijn de totaalbedragen vanaf de startdatum opgenomen voor een periode van tien jaar, die ter autorisatie aan de raad zijn of worden voorgelegd. In onderstaande tabel zijn onder 'begroting 2019' de investeringsbedragen opgenomen die voortkomen uit eerdere P&C documenten (stand tot en met begroting 2019). Het betreft nog niet afgeronde investeringen. Voor bijstellingen op kredieten die uitgaven in het lopend jaar (2019) kennen en voor nieuwe opgevoerde investeringen in 2019 worden bij deze Voorjaarsnota aanvullende kredietvoorstellen ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. Besluitvorming over de investeringen die het komend begrotingsjaar van start gaan ligt voor bij de vaststelling van de begroting 2020.

De bijdrage van derden worden in één keer in mindering gebracht op de te activeren investeringssom, waarover Zaanstad de kapitaallasten draagt in haar begroting. In de Narap en jaarrekening wordt u geïnformeerd over de voortgang van de investeringsprojecten.

Vanaf 2017 bestaat de verplichting (rijksregelgeving BBV) om alle vaste activa te activeren. Dat betekent dat de kosten van een investering - in de vorm van kapitaallasten - verdeeld moeten worden over de jaren waarin het gebruikt wordt. Kapitaallasten bestaan uit afschrijvingslasten en rentelasten en zijn niet snel beïnvloedbaar omdat de uitgaven al zijn gedaan. Om te voorkomen dat een relatief groot deel van de begroting bestaat uit kapitaallasten is het van belang deze lasten te beheersen. Bij de afschrijvingslasten gaat het dan vooral om de lasten die een beslag leggen op de algemene middelen. Afschrijvingslasten die worden gedekt via tarieven, reserves of huurinkomsten vallen hier buiten. De beheersing van de rentelasten is onderdeel van de paragraaf Financiering van de jaarrekening en de begroting.

Om de infrastructuur en de voorzieningen in de stad en de bedrijfsmiddelen van de gemeentelijke organisatie in stand te houden, worden dergelijke kapitaalgoederen in de regel vervangen als de gebruiksduur is verstreken en het kapitaalgoed is versleten. Alle vervangingsinvesteringen en de bijbehorende kapitaallasten zijn opgenomen in het MIP. Om beheersing van de kapitaallasten mogelijk te maken, worden vanaf 2017 twee keer per jaar de afschrijvingslasten van alle vervangingsinvesteringen voor de komende tien jaar in beeld gebracht. Dat is nu ook voor de Voorjaarsnota 2019-2023 gedaan.

Toelichting bijstellingen en te autoriseren vervangingsinvesteringen

Op basis van de werkelijke investeringsuitgaven in 2018 en actuele inzichten zijn de investeringsuitgaven voor 2019 en verder geactualiseerd. Ten opzichte van de stand bij de begroting 2019 zijn nieuwe vervangingsinvesteringen toegevoegd, investeringsbedragen bijgesteld en geïndexeerd en is de uitgavenplanning geactualiseerd (herfaseringen). Daarnaast zijn de bijdragen van derden geactualiseerd. Ook is een nieuwe laatste jaarschijf, jaar 2028, toegevoegd om de investeringsvolumes over een periode van tien te kunnen laten zien.

De bijstellingen over de looptijd van tien jaar zijn:

• Het opvoeren van nieuwe vervangingsinvesteringen voor een bedrag van € 6,8 miljoen, waarvan € 0,15 miljoen in 2019.
• Het opvoeren van bijstellingen op lopende of al geplande investeringen van per saldo € 52,3 miljoen, waarvan € 13 miljoen een verschuiving van onderbestedingen in 2018 naar 2019 betreft en € 31,2 miljoen investeringen in de nieuw opgevoerde laatste jaarschijf 2028.
• Het opvoeren van extra bijdragen van derden voor ruim € 8,1 miljoen, waarvan € 5 miljoen in de nieuw opgevoerde laatste jaarschijf 2028
• Het opvoeren van indexeringslasten (openbare ruimte en onderwijs) voor € 29,7 miljoen.

Hieronder volgt eerst een detailtabel van de investeringen zoals die bij de begroting 2019 vastgesteld en meerjarig gepresenteerd zijn. Daarna is een tabel opgenomen met de mutaties op de investeringen die bij deze voorjaarsnota voorgesteld worden . Tot slot is een tabel opgenomen waarin de nieuwe stand van de investeringsbedragen (stand begroting 2019 + mutaties voorjaarsnota) per programma is opgenomen.

Nieuwe vervangingsinvesteringen

• Een vervangingsinvestering van € 0,3 miljoen in 2025 voor de toplaag van twee kunstgrasvelden (programma 3).
• Veiligheidsmaatregelen bruggen (programma 5). Naar aanleiding van het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid is een scanmethode ontwikkeld om de risico's bij de bediening van bruggen beter in beeld te brengen en de risico's ook in onderlinge relatie met elkaar te bezien. Voor het grootste deel van de beweegbare bruggen in Zaanstad is die integrale risico-inventarisatie inmiddels gemaakt. Ten behoeve van het verbeteren van de veiligheid van voetgangers, fietsers en het autoverkeer is een extra investering opgenomen van € 0,66 miljoen in 2020. Daarnaast is in 2023 een investering van € 0,53 miljoen opgevoerd voor de aanpassing van de wachtplaatsen bij de bruggen.
• Facilitaire bedrijfsmiddelen  € 0,9 miljoen in 2022 (programma 7). De vervangingsinvesteringen betreffen aanpassingen van externe locaties voor gebouwbeveiliging, mindervalidenaanpassingen etc.
• Fietsenstalling personeel € 3,5 miljoen in 2020 (programma 7). In de oorspronkelijke plannen rondom het cultuurcluster was het de bedoeling dat de fietsenstalling van het personeel op het stadhuis geïntegreerd zou worden. Het besluit over het niet doorgaan ervan heeft impact op de realisatie van de fietsenstalling. In de begroting 2019 is een bedrag gereserveerd gebleven om een fietsenstalling te kunnen realiseren. Deze reservering is nu omgezet in een bijbehorend krediet.
• Investeringen stadhuis (programma 7). In 2018 zijn zonnepanelen op het dak van het gemeentehuis geplaatst. Vanwege de hoogte waarop deze geplaatst zijn mag er geen onderhoud aan deze panelen plaatsvinden zonder dat hiervoor adequate bescherming (regelgeving ARBO) is aangebracht. Hiervoor is een investering in een valbescherming van € 0,15 miljoen in 2019 nodig. Daarnaast zijn vervangingsinvesteringen aan het stadhuis opgevoerd van € 0,76 miljoen in de jaren 2026 t/m 2028. Het betreft onder andere de verbouwing van de keuken stadhuis en raambekleding stadhuis. Hiermee zijn de vervangingsinvesteringen voor de komende tien jaar volledig in beeld.  

Bijstellingen van lopende of al geplande investeringen

In de tabel is een totaalbedrag aan bijstellingen opgenomen van € 52,3 miljoen in de jaren 2019 t/m 2028. Dit betreft voor € 13,2 miljoen de verschuiving van (vertraagde) investeringen van 2018 naar 2019 en later en voor  € 31,2 miljoen de vervangingsinvesteringen in de nieuw opgevoerde laatste jaarschijf 2028. De resterende € 7,9 miljoen aan bijstellingen betreft op hoofdlijnen:

• Onderwijshuisvesting (€ 0,9 miljoen, programma 3): Op de investeringen onderwijs (zowel primair als voorgezet onderwijs) is sprake van een kostenstijging van in totaal € 9,5 miljoen. Voor de hogere investeringen die vallen onder het IHP stelt het college voor de volgende middelen ter dekking in te zetten:

€ 3,5 miljoen post onvoorzien in het IHP

€ 4,1 miljoen IKC-middelen uit vorige coalitie

€ 1,0 miljoen verduurzamingsgelden onderwijsgebouwen

Per saldo bedraagt de bijstelling op onderwijsinvesteringen daarom € 0,9 miljoen.

Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar het IHP 19.1.

• Sporthal, Zwembad en SPUK (€ 5 miljoen, programma 3): In 2015 is een investering van € 1,0 miljoen opgevoerd om sporthal De Tref te vervangen door een gymzaal. Tegen het huidig prijspeil is dat onvoldoende. Het bedrag wordt met € 0,9 miljoen omhoog bijgesteld. Daarnaast heeft een bijstelling plaatsgevonden van het budget zwembad De Slag (€ 1,4 miljoen) om de investering op prijspeil 2020 te brengen. Een technische correctie in verband met de invoering van de SPUK (regeling specifieke uitkering sport (afschaffen sportbesluit)) zijn € 2,6 miljoen BTW-kosten opgenomen. Hier staan even grote baten (zie bijdrage derden) tegenover.
• Vervangingsinvesteringen ICT (€ 3,6 miljoen, programma 1 en 7). Dit betreft o.a. aanschaf van extra Oracle licenties omdat de ondersteuning door Centric is vervallen, servers, mobiele telefoons en audiovisuele middelen. Ook is hier de ICT voor de sociale wijkteams verwerkt (zie besluitvorming NARAP 2018). De dekking van de kapitaallasten is gevonden in lagere lasten voor de wijkteams.
• Facilitair (- €1,5 miljoen, programma 7) Dit betreft het beveiligingssysteem van het stadhuis. Deze investering was opgenomen onder de aanname dat een nieuw beveiligingssysteem nodig was. In de praktijk vindt onderhoud plaats en update van de licenties en is de verwachting dat geen compleet nieuw systeem aangelegd hoeft te worden. Daarom is deze investering vervallen.

Indexeringslasten

De ramingen voor toekomstige (omvangrijke) vervangingsinvesteringen zijn naar prijspeil 2020 gebracht. Voor de indexatie van de kredieten wegen en verkeer is het prijsindexcijfer grond-, weg en waterbouw van 1,8% gehanteerd (€ 0,4 miljoen per jaar). Daarnaast is gebleken dat de indexatie die voor 2019 is toegepast lager is dan de werkelijke indexatie en is een correctie toegepast van 4,9% (€ 1,1 miljoen per jaar). Voor de jaren 2020 t/m 2028 gaat het in totaal om € 13,5 miljoen (programma 5). De budgetten voor onderwijsinvesteringen zijn herberekend met de normbedragen 2019 van de VNG en verhoogd met de index 2020. Dit heeft geleid tot een bijstelling van de geraamde kosten met € 16,2 miljoen over de gehele periode 2020-2028 (programma 3).

Herfasering

Herfasering is het actualiseren van de planning van de vervangingsinvesteringen in de tijd. Dit heeft (normaliter) geen consequenties op het eerder opgenomen krediet. Bij de actualisering van de vervangingsinvesteringen IHP 19.1, waarbij ook het gevolg van de wijziging van het sportbesluit (gymzalen) is verwerkt is een klein gedeelte van de bijstelling (€ 0,1 miljoen) als herfasering gepresenteerd.

Bijdrage derden

Bijdragen van derden, zoals subsidies, ten behoeve van investeringen moeten op grond van regelgeving direct in mindering worden gebracht op de investeringsvolumes. De bijdragen van derden zijn geactualiseerd op basis van gedane ontwikkelingen en de onderuitputting 2018. In totaal wordt € 8,1 miljoen meer ontvangen dan bij de begroting 2019 verwacht. Exclusief de wijzigingen als gevolg van het toevoegen van de jaarschijf 2028 is de bijstelling € 3,1 miljoen. Dit is het gevolg van de verwerking van de SPUK bij investeringen sport  (€ 2,6 miljoen, programma 3) en de bijdragen van derden aan wegen en verkeer (€ 0,4 miljoen, programma 5): Kogerveld-Zuid en fietspaden de Omzoom.

In onderstaande tabel geven we de uitsplitsing van de vervangingsinvesteringen over de programma’s vanaf 2019. De eerste tabel betreft de beginstand begroting 2019, de tweede tabel bevat de voorgestelde wijzigingen in deze voorjaarsnota en de laatste tabel bevat de nieuwe totalen aan investeringen per programma.

Ontwikkeling vervangingsinvesteringen voor de komende 10 jaar per programma

Begroting 2019

Mutaties Voorjaarsnota 2019-2023

Te autoriseren investeringsvolumes per programma